Είναι δεμένη η υπόθεση; Πόσες φορές ακούσαμε ή κάναμε αυτή την ερώτηση; Άπειρες. Και κάθε φορά, οι μόνοι που απαντούσαν με απόλυτη σιγουριά “ναι” βρίσκονται σε αυτό τοφωτογραφικό στιγμιότυπο. Όσοι απουσιάζουμε από αυτό, νιώσαμε τουλάχιστον μία φορά τηναμφιβολία. Και αυτός είναι ο λόγος που όλοι τους χειροκροτούμε και τους ευχαριστούμε. Για αυτή τους τη σιγουριά, που την έκαναν καταδικαστική απόφαση.
Η δικηγόρος της οικογένειας Φύσσα, Ελευθερία Τομπατζόγλου, μιλά για τη δίκη της Χρυσής Αυγής, τις εισαγγελικές προτάσεις και τα ελαφρυντικά, για τα πολιτικά δικαιώματα των καταδικασθέντων, τη βία και το φασιστικό μίσος.
Επιτέλους η δίκη ολοκληρώθηκε, μετά από 5,5 χρόνια. Τι συμβολίζει το γεγονός ότι οδηγήθηκαν οι περισσότεροι καταδικασθέντες στη φυλακή;
Η μη χορήγηση ανασταλτικού αποτελέσματος στην έφεση των περισσότερων κατηγορουμένων αποτελεί την επισφράγιση της καταδίκης καθώς πλέον έχουμε να κάνουμε και με την ουσιαστική τιμωρία αυτών, πέραν του συμβολισμού. Βέβαια ακολουθεί η διαδικασία του δεύτερου βαθμού που θα λάβει χώρα μέσα στα επόμενα χρόνια, χωρίς να μπορούμε να προσδιορίσουμε τον ακριβή χρόνο, όπου θεωρούμε ότι θα επικυρωθεί η καταδίκη, η δε διάρκεια της δευτεροβαθμιας δίκης λογικά θα είναι πολύ πιο σύντομη από την πρωτόδικη.
Μέχρι και τα μέσα της εβδομάδας γινόντουσαν διάφορες προσπάθειες κωλυσιεργίας και αποπροσανατολισμού. Πιστεύεις ότι κατάφεραν να θολώσει το πρώτο συναίσθημα δικαίωσης μετά την καταδίκη για εγκληματική οργάνωση;
Το θέμα είναι ότι οι χρυσαυγίτες κατάφεραν με διάφορες κινήσεις εντυπωσιασμού –το ίδιο αποτέλεσμα είχαν και οι χειρισμοί της εισαγγελέως- να χάσουμε την ουσία, που είναι η καταδίκη. Μπήκαμε σε μία δίνη ισχυρισμών για ελαφρυντικά και για την αναστολή, σε μια αντιδικία εντυπώσεων με αποκορύφωμα το σόου του Γ. Λαγού δια του συνηγόρου του Κ. Πλεύρη, με στόχο τη δημιουργία ενός κλίματος ότι δήθεν η απόφαση είναι άδικη σε βάρος των καταδικασθέντων, αλλά και για να μειωθεί η δυναμική της καταδίκης. Αυτή, όμως, είναι δεδομένη.
Οι εισαγγελικές προτάσεις σε κάθε στάδιο της δίκης (κατηγορητήριο, ελαφρυντικά, ποινές, αναστολές) περιείχαν παρερμηνεία νόμων, αποσιώπηση ή στρέβλωση στοιχείων, ενώ προκαλούσαν το περί δικαίου αίσθημα. Γιατί αυτή η στάση;
Η στάση της εισαγγελέως είναι συνεπής σχεδόν από την πρώτη μέρα της δίκης, μέχρι το τέλος της και αυτή κατέτεινε όχι στην απόδειξη αλλά στην αποδόμηση των κατηγοριών. Δεν μπορούμε να δώσουμε μια λογική εξήγηση για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό. Έχουμε να κάνουμε εξαρχής με μια αρνητική στάση, με μια εισαγγελέα που ενίοτε με τις ερωτήσεις της ενοχοποιούσε τα θύματα και τους μάρτυρες -να θυμίσω μόνο ότι ρωτούσε τους φίλους του Παύλου «γιατί φύγατε; Εάν δεν είχατε τρέξει, μήπως ζούσε ο φίλος σας;»- που αναζητούσε, μέσω των μαρτύρων κατηγορίας, την υποτιθέμενη εντολή που δόθηκε για τις επιμέρους επιθέσεις –πράγμα που και νομικά ήταν αβάσιμο, αφού η εντολή ή η ηθική αυτουργία των διευθυνόντων μιας εγκληματικής οργάνωσης δεν χρειάζεται να αποδειχτεί – που ουσιαστικά ήταν υπέρ των κατηγορουμένων.
Ύστερα και από την παρέμβαση της έδρας, πιστεύεις ότι μπορεί και πρέπει να κινηθούν πειθαρχικές ενέργειες εναντίον της εισαγγελέως;
Θεωρώ πως θα πρέπει οι δικαστές και οι εισαγγελείς να νιώθουν ελεύθεροι να δρουν κατά βούληση και συνείδηση, με βάση τα στοιχεία που έχουν μπροστά τους. Δεν ξέρω κατά πόσο θα ήταν σκόπιμο να υπάρξει μια πειθαρχική δίωξη, ακόμα και στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Οι συνήγοροι του Γ. Λαγού ισχυρίζονται πως ο πελάτης τους θα προσφύγει στο ευρωπαϊκό δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπάρχει τέτοια βάση;
Πρώτα από όλα, θα πρέπει να εξαντληθούν όλα τα εγχώρια μέσα και, στη συνέχεια, να απευθυνθεί στα ευρωπαϊκά δικαστήρια. Κατά συνέπεια, αν δεν ολοκληρωθεί μέχρι και η δίκη του Αρείου Πάγου, οτιδήποτε άλλο λέγεται ενδιάμεσα είναι πυροτέχνημα, για τη δημιουργία εντυπώσεων.
Πυροτέχνημα ήταν και η κατάθεση του Η. Κασιδιάρη «νέων στοιχείων» που αποδεικνύουν τη θεωρία του περί σκευωρίας; Αναφέρθηκε σε επαφές του Γ. Ρουπακιά με την κυβέρνηση, όταν και ο ίδιος είχε επαφές –που μάλιστα ο ίδιος δημοσίευσε- με τον Μπαλτάκο, γενικό γραμματέα της κυβέρνησης Σαμαρά.
Προσπάθησε να φτιάξει ένα σενάριο, που κινείται στα όρια επιστημονικής φαντασίας, υπονοώντας ουσιαστικά ότι η δολοφονία του Παύλου Φύσσα οργανώθηκε από τη Νέα Δημοκρατία. Ένα επιχείρημα φαιδρό, με δεδομένη την ύπαρξη του μηχανισμού της Χρυσής Αυγής και των αδικημάτων που τέλεσε. Παρέλειψε, φυσικά, να πει τις συνομιλίες που είχε ο ίδιος με την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και τις οδηγίες που λάμβανε από τον κ. Μπαλτάκο. Επομένως, η τοποθέτησή του, σε αυτή τη φάση της δίκης, ήταν τουλάχιστον αστεία.
«Έχει ερημώσει η οργάνωση» είπε ο δικηγόρος του Ν. Μιχαλολιάκου, Δ. Παπαδέλλης, ο οποίος πρόσθεσε πως η Χρυσή Αυγή ανέστειλε τη λειτουργία των οργάνων της και την έκδοση της εφημερίδας της, και έκλεισε τα γραφεία της. Σε άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών ο Δ. Ψαρράς επισημαίνει πως πρόκειται για μια πάγια στρατηγική της Χρυσής Αυγής, που εφάρμοσε το 1984 και το 2005. Ποια η διαφορά σήμερα;
Αυτή τη φορά, βρέθηκαν προ ενός αδιεξόδου που τους ξεπερνά. Πράγματι, όταν στριμωχνόταν στο παρελθόν, τρόπον τινά εξαφανιζόταν. Αυτή τη φορά, όμως, δεν είναι από δική της βούληση, αφού η Χρυσή Αυγή είναι αντιμέτωπη με την πολυδιάσπασή της και τη συρρίκνωσή της. Παρόλα αυτά, δεν μου φαίνεται καθόλου απίθανο, εκμεταλλευόμενοι τη συγκυρία, να επανασυσπειρωθούν και με την πρώτη ευκαιρία να προσπαθήσει ο Μιχαλολιάκος να αναδιπλωθεί. Πιστεύω, όμως, ότι αν και εφόσον ξανασυμβεί αυτό, θα είμαστε έτοιμοι, η κοινωνία και το πολιτικό σύστημα, να μην επιτρέψουμε μια επανεμφάνιση της Χρυσής Αυγής και των προσώπων που την πλαισίωσαν.
Οι χρυσαυγίτικου τύπου επιθέσεις έχουν αρχίσει και επανεμφανίζονται. Έχουν καταγραφεί τις τελευταίες μέρες άγριοι ξυλοδαρμοί εργατών γης, ομαδικές επιθέσεις εναντίον προσφύγων, ρατσιστικές επιθέσεις εναντίον μελών της lgbtq+ κοινότητας. Πώς πρέπει –ως κοινωνία και ως πολιτικό σύστημα- να αντιμετωπίσουμε αυτά τα φαινόμενα;
Αυτό, δυστυχώς, ξεφεύγει των στενών ορίων των ταγμάτων εφόδου της Χρυσής Αυγής και είναι αποτέλεσμα μιας γενικότερης ρητορικής, που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια, προφανώς και με τη συνδρομή της Χρυσής Αυγής, αλλά και άλλων πολιτικών σχηματισμών που έχουν υιοθετήσει τη ρητορική της, έστω και με πιο «κομψό» τρόπο, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε έναν εκφασισμό της κοινωνίας, με ανθρώπους να αποδέχονται την αυτοδικία ως μέσο απονομής της δικαιοσύνης ή ως μέσο διεκδίκησης όσων θεωρούν ότι δικαιούνται. Αυτό δεν μπορεί να λυθεί στα δικαστήρια ούτε αν ακολουθείται μια συγκεκριμένη στρατηγική. Αυτό που χρειάζεται είναι ένας διαρκής αγώνας –σε επίπεδο κοινωνικό, κατά πρώτον- ώστε να αναπτυχθούν προτάγματα αλληλεγγύης και αντιρατσιστικά στην κοινωνία, για να εξαλείψουμε μετά από καιρό αυτά τα φαινόμενα, που δυστυχώς αν κρίνουμε από το ευρωπαϊκό, αλλά και παγκόσμιο, σκηνικό αρχίζουν να κερδίζουν έδαφος στη λογική των «σοβαρών» ακροδεξιών μορφωμάτων, που ναι μεν δεν έχουν τάγματα εφόδου, αλλά μέσω της ατζέντας τους προάγουν τη βία και τις διακρίσεις.
Έχει ανοίξει μια συζήτηση κατά πόσο πρέπει να στερηθούν των πολιτικών τους δικαιωμάτων όσοι καταδικάστηκαν ως μέλη της εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή, όπως και κατά πόσο πρέπει να αλλάξει ο εκλογικός νόμος, ώστε να προβλέπονται περιορισμοί στο ποιοι μπορούν να κατέλθουν στις εκλογές. Ποια η γνώμη σου;
Ενδεχομένως θα έπρεπε να υπάρχουν πιο αυστηρά κριτήρια εκλογιμότητας στον εκλογικό νόμο, και όχι στο πλαίσιο του ποινικού κώδικα, ως παρεπόμενης ποινής, αλλά στο πλαίσιο του ελέγχου των υποψηφίων σε οποιαδήποτε βαθμίδα, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα ανθρώπων με καταδίκες να καταλαμβάνουν τελικά αξιώματα, διότι ακόμα και με τον προηγούμενο ποινικό κώδικα η στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων προβλεπόταν σε περίπτωση τελεσίδικης απόφασης, με αποτέλεσμα πολλοί εκμεταλλευόμενοι αυτή τη χρονική απόκλιση, να είναι στο πολιτικό προσκήνιο. Είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα, που θα πρέπει να λυθεί, για συγκεκριμένα αδικήματα, ακόμα και στο στάδιο της πρωτόδικης καταδίκης.
*Συνέντευξη στην εφημερίδα “Εποχή“.
