«Μπορεί να είσαι πρώτος, αλλά σίγουρα προσπάθησε να μην είσαι ο τελευταίος» είναι το μότο της.
Η Καμάλα Χάρις έχει μια πλούσια ιστορία στη δημόσια δικαστική και πολιτική σκηνή των ΗΠΑ για παραπάνω από δύο δεκαετίες. Είναι η πρώτη Αφροαμερικανή γυναίκα στην ιστορία της Καλιφόρνια που είχε εκλεγεί εισαγγελέας, η πρώτη γυναίκα γενική εισαγγελέας της Καλιφόρνια, η πρώτη ινδικής καταγωγής Αμερικανίδα γερουσιαστής, και τώρα η πρώτη Αφροαμερικανή γυναίκα και η πρώτη ασιατικής καταγωγής Αμερικανίδα που εξελέγη αντιπρόεδρος των ΗΠΑ.
Η Χάρις ορκίστηκε πριν από λίγο, σε μια λιτή λόγω των συνθηκών τελετή ορκομωσίας, και αναλαμβάνει τα καθήκοντά της, μαζί με τον Τζο Μπαίντεν, στην ηγεσία των ΗΠΑ.
Του Δημήτρη Ραπίδη
Κολάζ φωτογραφιών από αριστερά προς το δεξιά: (1) Χριστούγεννα του 1968, με την αδερφή της Μάγια. (2) Στην αποφοίτηση από τη νομική σχολή του Παν/μιου της Καλιφόρνια, το 1989. (3) Με τη μητέρα της, που κρατά το μπιμπερό στα χέρια. (4) Ως πρωτοετής φοιτητής στο Παν/μιο Ηoward στην Ουάσινγκτον το 1982, σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο συμμετείχε σε συγκεντρώσεις και κινητοποιήσεις κατά του απαρτχάιντ και του φυλετικού ρατσισμού. (5) Σε νεαρή ηλικία στο Όκλαντ. Credit: Kamala Harris Campaign.
Κολάζ φωτογραφιών από αριστερά προς το δεξιά: (1) Τον Απρίλιο του 1965 με τον πατέρα της, Ντόναλντ. (2) Οικογενειακή επίσκεψη στο Χάρλεμ, στη Νέα Υόρκη. (3) Με τη γιαγιά της Ίρις Φίνεγκαν, στη Τζαμάικα. Credit: Kamala Harris Campaign / Associated Press.
Τα παιδικά χρόνια, ο χωρισμός των γονιών, η κινητοποίηση στο Μόντρεαλ
Η Καμάλα Χάρις γεννήθηκε στο Όκλαντ της Καλιφόρνια στις 20 Οκτωβρίου του 1964. Ήταν το μεγαλύτερο παιδί από τα δύο παιδιά της Σιμάλα Γκοπαλάν, ιατρικής ερευνήτριας από την Ινδία, και του Ντόναλντ Χάρις, οικονομολόγου από την Τζαμάικα.
Οι γονείς της είχαν γνωριστεί στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, όπου σπούδαζαν, και οι φήμες λένε ότι τους ένωσε μεταξύ άλλων, το κοινό πάθος για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η ακτιβιστική δράση. Όταν γεννήθηκε η Καμάλα, την έπαιρναν μαζί σε πορείες, κάτι το οποίο είχε δηλώσει και η ίδια σε πρόσφατη συνέντευξή της στο δίκτυο CBS. «Οι γονείς μου με έπαιρναν μαζί στις πορείες και τις διαδηλώσεις. Εγώ νόμιζα ότι κάναμε πλάκα, μάλλον δεν πολυκαταλάβαινα τι γινόταν ακριβώς, αλλά ήμουν πολύ χαρούμενη με όλο αυτό και τους ανθρώπους που ήμασταν μαζί. Αναμνήσεις που μετά αποκρυσταλλώθηκαν και επηρέασαν και την επαγγελματική μου πορεία».
Οι γονείς της χώρισαν όταν εκείνη ήταν 7 ετών. Μέχρι την ενηλικίωσή της μεγάλωσε με την μητέρα και την αδερφή της στο Μπέρκλεϊ, της άρεσε πολύ ο χορός και το θέατρο και έπαιρνε το λεωφορείο με τις φίλες της για να πηγαίνουν βόλτα από την εργατική γειτονιά που έμεναν στη μεσοαστική περιοχή του Μπέρκλεϊ. Εκείνα τα χρόνια, λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της εφηβείας, άρχισε να αντιλαμβάνεται τις φυλετικές εντάσεις και ότι το χρώμα του δέρματός της θα μπορούσε να τις βάλει εμπόδια στη ζωή της. Και πάλεψε σκληρά για αυτό, για να μην συμβεί. «Το ζήτημα της φυλής και του χρώματος με απασχολούσε πάντα. Το μίσος, ο ρατσισμός, ο φόβος, οι συγκρούσεις πρέπει να σταματήσουν. Και θα αρχίσουν να σταματάνε όσο αυτά τα θέματα έρχονται ψηλά στην ατζέντα», θα δήλωνε 40 περίπου χρόνια μετά, το 2019, όταν διεκδικούσε το χρίσμα των Δημοκρατικών για την προεδρία των ΗΠΑ.
Nεοεκλεγμένη στην εισαγγελία του Σαν Φρανσίσκο, το 2004. Credit: Jay and Ani / LA Times.
Παρότι δεν είχε ιδιαίτερη σχέση με τη θρησκεία, η Χάρις πήγαινε και στην Εκκλησία των Βαπτιστών και σε ναούς Ινδουιστών, σεβόμενη το θρησκευτικό δόγμα και των δύο της γονιών. Στην αυτοβιογραφία της αργότερα έγραψε ότι «η μητέρα μας γνώριζε ότι έπρεπε να μεγαλώσει δύο μαύρα κορίτσια και ήταν αποφασισμένη να το κάνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, σύμφωνα με τα ήθη και έθιμα της εποχής. Δεν ήθελε όμως να μας κάνει να εξαρτόμαστε από κανέναν. Ήθελε να είμαστε υπερήφανες και να στεκόμαστε στα πόδια μας».
Σε νεαρή ηλικία επισκέφτηκε την Ινδία, όπου και δέχθηκε μεγάλη επιρροή από τον παππού της, άνθρωπο με σημαίνοντα λόγο στην πολιτική ζωή της χώρας, υπέρμαχο της ανεξαρτησίας της Ινδίας από τη Μεγάλη Βρετανία, αλλά και από την γιαγιά της, ακτιβίστρια δασκάλα, που ταξίδευε σε κάθε γωνία της Ινδίας για να μάθει γράμματα σε φτωχά παιδιά και να στηρίξει κακοποιημένες γυναίκες.
Η Καμάλα πήγε γυμνάσιο στο Μόντρεαλ του Καναδά, γιατί η μητέρα της είχε βρει δουλειά στο πανεπιστήμιο McGill ως ακαδημαϊκή ερευνήτρια κατά της νόσου του καρκίνου. Στο Μόντρεαλ η 13χρονη τότε Καμάλα και η αδερφή της Μάγια πρωτοστάτησαν σε μια μεγάλη κινητοποίηση ενάντια στην απόφαση του δημάρχου του δημοτικού διαμερίσματος που έμεναν να απαγορεύσει το παιχνίδι στα πάρκα. Μια κινητοποίηση που έφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα, προκαλώντας την παρέμβαση του Δήμου της πόλης και την αποδοχή του αιτήματος για να είναι τα πάρκα ανοιχτά σε παιχνίδια και δραστηριότητες.
Το πανεπιστήμιο, ο ατελέσφορος έρωτας με τον Μπράουν, τα πρώτα δυνατά βήματα στην εισαγγελία
Η Χάρις έκανε το πτυχίο της στο πανεπιστήμιο Howard, στην πρωτεύουσα Ουάσινγκτον, στον τομέα των πολιτικών επιστημών, συμμετέχοντας και στην αδελφότητα Alpha Kappa Alpha. Συνέχισε τις σπουδές της στη νομική στο Σαν Φρανσίσκο, όπου ζούσε με την αδελφή της και την ανιψιά της. Πέρασε τις εξετάσεις του δικηγορικού συλλόγου και ξεκίνησε την επαγγελματική πορεία της στην κομητεία Αλαμέδα, όπου ασχολήθηκε κυρίως με υποθέσεις σεξουαλικών εγκλημάτων.
Στους γονείς της όμως δεν άρεσε καθόλου η επιλογή της να κυνηγήσει μια θέση στο δικαστικό σώμα, επειδή οι δικαστές «είχαν κακή φήμη», όπως έλεγε ο πατέρας της. Η ίδια ωστόσο επαναλάμβανε συνεχώς ότι θέλει να «αλλάξει το σύστημα από μέσα», κάτι το οποίο συνεχίζει να πιστεύει μέχρι και σήμερα. «Οι γονείς μου ήταν σκεπτικοί για την απόφασή μου, γιατί πίστευαν ότι θα δεχτώ πόλεμο και ότι δεν θα ανταπεξέλθω σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Αντίθετα εγώ πίστευα ότι όχι μόνο θα ανταπεξέλθω, αλλά θεωρούσα υποχρέωσή μου να τα καταφέρω και να βάλω και εγώ το λιθαράκι μου σε μια πιο δίκαιη κοινωνία, με μεγαλύτερη ισότητα και ευκαιρίες», είχε δηλώσει παλαιότερα σε συνέντευξή της.
Με τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα στην άφιξή του στο αεροδρόμιο του Σαν Φρανσίσκο, στις 16 Φεβρουαρίου 2012. Credit: Eric Risberg, Associated Press.
Το 1994 η Καμάλα άρχισε να βγαίνει με τον Γουίλι Μπράουν, ο οποίος ήταν τότε επικεφαλής της τοπικής Βουλής της πολιτείας της Καλιφόρνια. Ο Μπράουν τοποθέτησε την Καμάλα στο διοικητικό συμβούλιο του αντίστοιχου ΟΑΕΔ της πολιτείας, μια θέση που αξιοποίησε η Χάρις για να ασκήσει επιρροή πάνω μείζονα ζητήματα εργατικής πολιτικής. Ένα χρόνο μετά, το 1995, ο Μπράουν εξελέγη δήμαρχος του Σαν Φρανσίσκο, αλλά η σχέση τους δεν θα διαρκούσε για πολύ ακόμα. Το Δεκέμβριο του ίδιου έτος χώρισαν, γιατί η Χάρις ήθελε να κάνει οικογένεια, ενώ ο ίδιος όχι. «Είχε απόλυτο δίκιο», είχε δηλώσει ο Μπράουν το 2003, «δεν ήθελα με τίποτα να κάνω οικογένεια».
Αφού μεταπήδησε στην εισαγγελία του Σαν Φρανσίσκο, η Χάρις ασχολήθηκε με θέματα ανήλικης πορνείας, συμβάλλοντας στην αλλαγή προσέγγισης ως προς την αντιμετώπιση των ανήλικων κοριτσιών, αναδεικνύοντας το ζήτημα της θυματοποίησής τους και των απειλών που δεχόντουσαν από τους διακινητές. Η δυναμική της παρουσία στην εισαγγελία εξαργυρώθηκε με στήριξη από ανθρώπους με επιρροή στην πολιτεία, οι οποίοι στάθηκαν πλάι της στην πρώτη της προσπάθεια να διεκδικήσει τη θέση της γενικής εισαγγελέας το 2003. «Είμαι προοδευτική σαν τον Τέρενς Χάλιναν (τον έτερο διεκδικητή για τη θέση του επικεφαλής της εισαγγελίας), αλλά είμαι και ικανή, σε αντίθεση με τον Τέρενς Χάλιναν», είχε δηλώσει σε ΜΜΕ κατά τη διάρκεια της προεκλογικής καμπάνιας.
Κατάφερε τελικά να επικρατήσει στις εκλογές, με 56.5%, και να γίνει η πρώτη Αφροαμερικανή επικεφαλής εισαγγελέας στην Καλιφόρνια. Κατά τη διάρκεια της θητείας της το ποσοστό καταδικαστικών αποφάσεων αυξήθηκε από το 52% σε 67%, με την πιο αμφιλεγόμενη απόφασή της να έρχεται το 2004, όταν αρνήθηκε να επιβάλλει τη θανατική ποινή στον καταδικασθέντα για την δολοφονία του αστυνομικού Ισαάκ Εσπινόζα. Στην κηδεία του αστυνομικού, η γερουσιαστής των Δημοκρατικών Νταϊάν Φένσταϊν έπλεξε το εγκώμιο του αστυνομικού, άσκησε σκληρή κριτική στην Χάρις για την απόφασή της, προκαλώντας ντελίριο ενθουσιασμού από τους εκατοντάδες αστυνομικούς που ήταν στην κηδεία.
Στην εισαγγελία της Καλιφόρνια: Επιτεύγματα και κριτική
Στη θητεία της στην εισαγγελία της Καλιφόρνια συνέβησαν πολλά, έλαβε πολλές κρίσιμες αποφάσεις και της ασκήθηκε σκληρή κριτική: Αρνήθηκε να δεχθεί δύο πρωτοβουλίες για δημοψήφισμα κατά της θανατικής ποινής, το 2010 πέρασε νόμο με τον οποίο χαλάρωνε το νομικό πλαίσιο για τις απουσίες στο σχολείο και μετέθεσε το βάρος και το τιμωρητικό σκέλος από τα παιδιά στους γονείς (σσ. με το ποσοστό των απουσιών στην πολιτεία να πέφτει δραματικά μέσα σε ένα μόλις χρόνο), ενώ νωρίτερα, την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, αξίωσε από το αμερικανικό κράτος, εκ μέρους της πολιτείας της Καλιφόρνια, ποσό άνω των 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την στήριξη των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων που κινδύνευαν να χάσουν την πρώτη κατοικία τους. Το τελικό ποσό που πέτυχε ως κρατική στήριξη ήταν 20 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο Μπαράκ Ομπάμα, που συνδεόταν με φιλία με τη Χάρις από το 2004, και η οποία ήταν η πρώτη που υποστήριξε την υποψηφιότητά του για τη Γερουσία, είχε δηλώσει τότε πως «η Καμάλα δεν το βάζει ποτέ κάτω και πάντα βρίσκει τρόπο να διεκδικήσει περισσότερα από όσα νομίζεις ότι διεκδικεί».
Στην ορκομωσία για την ανανέωση της θητείας της στην εισαγγελία της Καλιφόρνια, το 2008. Στο κέντρο η μητέρα της Σιμάλα Γκοπαλάν-Χάρις. Credit: Michael Maloney / The Chronicle 2008.
Ένα ακόμη επίτευγμα της Χάρις υπήρξε η δημιουργία του «OpenJustice», μιας ανοιχτής πλατφόρμας στην οποία μπορούν να έχουν ελέυθερη πρόσβαση όλοι οι πολίτες και επαγγελματίες για ζητήματα που αφορούν το ποινικό μητρώο των πολιτών, αλλά και τα περιστατικά παραβατικής συμπεριφοράς αστυνομικών, όπως επίσης και τη καταγραφή περιστατικών αστυνομικής αυθαιρεσίας, θανάτων και τραυματισμών πολιτών από αστυνομικούς. Επί προεδρίας Ομπάμα αρνήθηκε να αναλάβει χρέη δικαστή στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, δείχνοντας τα πρώτα σημάδια ότι ετοιμαζόταν να εισέλθει στον στίβο της πολιτικής.
Υπάρχουν ωστόσο και εκείνοι που τονίζουν ότι η Χάρις δεν έκανε πολλά για την αντιμετώπιση της αστυνομικής βίας, όσο βρισκόταν στο πόστο της γενικής εισαγγελέως. Της καταλογίζουν ότι το 2014 και το 2015 αρνήθηκε να κάνει έρευνα για δύο υποθέσεις αστυνομικής βίας και δολοφονίας δύο μαύρων πολιτών από αστυνομικούς, ενώ το 2015 η ίδια δεν στήριξε την νομοθετική πρόταση της Βουλής της πολιτείας της Καλιφόρνια για τη δημιουργία θέσης ειδικού εισαγγελέα που θα διερευνούσε υποθέσεις αστυνομικής αυθαιρεσίας.
Η ώρα της πολιτικής, η κόντρα με τον Μπάιντεν, αλλά και η στήριξη στο πρόσωπό του
Η Καμάλα Χάρις, παντρεμένη από το 2014 με τον δικηγόρο Νταγκ Έμροφ, με τα δύο παιδιά του από τον πρώτο γάμο να την φωνάζουν «Momala» (από το Mum και το Kamala), κέρδισε το 2016 την εκλογή της στη Γερουσία, επικρατώντας εντός του Δημοκρατικού κόμματος της μετριοπαθούς και επί 20 συναπτά έτη βουλεύτριας Λορέτα Σάντσες. Το 2017 έφτασε στα όριά του τον γενικό εισαγγελέα Τζεφ Σέσιονς αναφορικά με το σκάνδαλο της φημολογούμενης παρέμβασης της Ρωσίας στις εκλογές των ΗΠΑ και της νίκης του Ντόναλντ Τραμπ, κάνοντάς του αιχμηρές ερωτήσεις, μαζεμένες, για 4 σχεδόν συνεχόμενα λεπτά, κάνοντας τον εισαγγελέα να χάσει την ψυχραιμία του και να μην μπορεί να απαντήσει στις ερωτήσεις.
H Χάρις με τον σύζυγό της στο Pride Parade του Όκλαντ, το 2018. Credit: Joe Biden Campaign.
Αντίστοιχη και η στρατηγική της κατά τη διάρκεια της ακρόασης του δικαστή Μπρετ Κάβανο στο Ανώτατο Δικαστήριο το 2018, όπου τον ρωτούσε αδιάκοπα για υποθέσεις και αποφάσεις του στο πρόσφατο παρελθόν, τις οποίες η ίδια θεωρούσε αμφιλεγόμενες. Ωστόσο, η στιγμή που έγινε viral και καθόρισε πολλά για τη συνέχεια, έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για το χρίσμα των Δημοκρατικών για την προεδρία των ΗΠΑ τον Ιούνιο του 2019, όταν ήρθε σε αντιπαράθεση με τον Τζο Μπάιντεν για τη θέση του στο ζήτημα της ενσωμάτωσης κοινοτήτων Αφροαμερικανών σε σχολεία λευκών μέσα από τη χρήση σχολικών που θα περνούσαν από όλες τις ζώνες κατοικίας.
Τη δεκαετία του 1970 και 1980 ο Μπάιντεν, παρότι φιλελεύθερος και προοδευτικός σε δικαιωματικά ζητήματα, ήταν αντίθετος σε πολιτικές ενσωμάτωσης μέσα από τη χρήση σχολικών που θα περνούσαν από περιοχές με έντονο το αφροαμερικανικό στοιχείο, γιατί, σύμφωνα με όσα είχε δηλώσει ο ίδιος σε ΜΜΕ στο παρελθόν, «θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερες εντάσεις από εκείνους που δεν θέλουν ισότητα και ίσες ευκαιρίες».
Στο ντιμπέιτ, η Καμάλα Χάρις, αναφερόμενη στο επίμαχο θέμα και απευθυνόμενη στον Μπάιντεν, δήλωσε ότι «Υπήρχε ένα μικρό κοριτσάκι στην Καλιφόρνια που βίωσε αυτή την κατάσταση με τα σχολικά και τα δημόσια σχολεία, που χρησιμοποιούσε αυτά τα σχολικά καθημερινά. Και αυτό το κοριτσάκι ήμουν εγώ», αφήνοντας εμβρόντητο τον Μπαίντεν, αμήχανο και ανίκανο να αντιδράσει.
Η στάση της στο ζήτημα της δωρεάν δημόσιας Υγείας προκάλεσε προβληματισμό, καθώς ενώ υποστήριζε την κατάργηση της ιδιωτικής Υγείας και τη γενναία στήριξη της δημόσιας Υγείας, στο προεκλογικό της πρόγραμμα συνέχιζε να περιλαμβάνει πολιτικές για την ιδιωτική ασφάλιση Υγείας. Επίσης, επέλεξε να αφήσει εκτός της ατζέντας της ζητήματα που αφορούσαν την πορεία της στο δικαστικό σώμα, κρατώντας χαμηλά υποθέσεις που είχαν προκαλέσει εντάσεις στους κόλπους της αριστερής πτέρυγας του Δημοκρατικού κόμματος. Αποχώρησε τελικά από την κούρσα για το χρίσμα των Δημοκρατικών τον Δεκέμβριο του 2019, πριν την αναμέτρηση στην Αϊόβα, με τα οικονομικά της να είναι αδύναμα και τα ποσοστά της χαμηλά.
Άργησε να δηλώσει τη στήριξή της στον Τζο Μπάιντεν ως υποψήφιο των Δημοκρατικών, μετά και την αποχώρηση του Μπέρνι Σάντερς. Τελικά στις 8 Μαρτίου του 2020, χωρίς καμία άλλη γυναίκα να συναγωνίζεται τον Μπάιντεν για το χρίσμα, εξέφρασε δημόσια τη στήριξή της στο πρόσωπό του, λέγοντας ότι «θα ενώσει τους Αμερικανούς απέναντι στη διχαστική πολιτική Τραμπ».
Στην Καμάλα Χάρις δεν της αρέσει να την αποκαλούν «θηλυκό Ομπάμα». Όταν ένας ρεπόρτερ τη ρώτησε εάν θα ήθελε να συνεχίσει την κληρονομία Ομπάμα, εάν ήταν υποψήφια για την προεδρία των ΗΠΑ, είχε δηλώσει ότι «έχω τη δική μου κληρονομιά».
