Ο αναπληρωτής Πρωθυπουργός της ισπανικής κυβέρνησης και Υπουργός Κοινωνικών Δικαιωμάτων, Πάμπλο Ιγκλέσιας, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η κυβέρνηση συνασπισμού Σοσιαλιστών-Podemos θα κινηθεί προς τη μείωση των εβδομαδιαίων ημέρων εργασίας από πέντε σε τέσσερις, μειώνοντας αντίστοιχα και τις εβδομαδιαίες ώρες εργασίας.
Πρώτος σταθμός η Βαλένθια. Η πρόταση έρχεται μετά από πρωτοβουλία της αριστερής περιφερειακής κυβέρνησης να εισάγει τις δικές της προτάσεις για μείωση του χρόνου εργασίας, καταρτίζοντας ένα φιλόδοξο σχέδιο που εκπονήθηκε σε συνεργασία με το κέντρο ερευνών Autonomy στο Λονδίνο.
«Από το 2015 η περιφερειακή κυβέρνηση της Βαλένθια έχει προσπαθήσει να διαμορφώσει ένα φιλόδοξο και προοδευτικό μοντέλο για την εργασία. Δεν θέλουμε απλώς να καταπολεμήσουμε την ανεργία, αλλά να πάμε πέρα από αυτό και να αντιμετωπίσουμε τα δομικά προβλήματα που την προκαλούν, που προκαλούν ανισότητες και απορρυθμίζουν την αγορά εργασίας». Αυτά τονίζει ο Ενρίκ Νομντεμπέου, περιφερειακός γραμματέας για την εργασία στην κυβέρνηση της Βαλένθια, ο οποίος έχει ασχοληθεί για πολλά χρόνια με το ζήτημα των ανισοτήτων στην αγορά εργασίας.
«Η συνεργασία με το κέντρο ερευνών Autonomy είναι εξαιρετική. Έχουμε βρει τη χρυσή τομή που συνδέει την πολιτική με την έρευνα, τη θεωρία με την πράξη και τη δημιουργία νέων, ρεαλιστικών ιδεών για την περιφέρειά μας. Η νέα μας πρόταση είναι προς το συμφέρον όλων των εμπλεκόμενων στον τομέα της εργασίας και θα δώσει στην πόλη μια άλλη ψυχολογία και θέση σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, αναφορικά με το μέλλον της εργασίας και τις ευκαιρίες που θα γεννηθούν εδώ».
Σεμινάριο της υπηρεσίας ενημέρωσης πολιτών στη Βαλένθια για τις προτάσεις εργασίας στις αρχές Δεκεμβρίου. Η περιφερειακή κυβέρνηση διαβουλεύεται με τους πολίτες και τις υπηρεσίες για την καλύτερη εφαρμογή του προγράμματος. Credit: Generalitat Valenciana.
Η συζήτηση σχετικά με τον χρόνο εργασίας αρχίζει να αλλάζει, με την πανδημία του κορονοϊού να δημιουργεί βαθιά ερωτήματα σχετικά με την εργασία. «Η τηλεργασία, η νέα εργασιακή καθημερινότητα, νέοι τρόποι οργάνωσης της επαγγελματικής ζωής, όλα αυτά τα θέματα διαμορφώνουν νέες προκλήσεις που απαιτούν απαντήσεις. Ακόμα και εάν το εμβόλιο μας επιστρέψει στην «κανονικότητα» της προ-κορονοϊού εποχής, έχουμε εισέλθει σε μια νέα περίοδο που δεν μπορούμε πλέον να αποφεύγουμε τις απαντήσεις», τόνισε προ λίγων ημερών ο Ιγκλέσιας.
Η ιδέα της αξιοποίησης του πλούτου που μπορούμε να παράγουμε για τη μείωση του χρόνου που ξοδεύουμε για την παραγωγή του είναι μια ιδέα παλιά. Ήταν η Βιομηχανική Επανάσταση που οδήγησε σε μια μεγάλη αναδιοργάνωση της εργασίας και της αντίληψης του χρόνου. Επίσης, η ιδέα ότι ο χρόνος εργασίας θα μπορούσε να προσδιοριστεί από κάτι διαφορετικό από τις απαιτήσεις του κέρδους είναι ακόμα παλαιότερη, όπως τουλάχιστον εντοπίζεται στην προ-βιομηχανική εργασιακή ζωή, που βασίστηκε σε ριζικά διαφορετικούς ρυθμούς από αυτούς που έχουμε συνηθίσει. Η συγκομιδή, για παράδειγμα, απαιτούσε ενδιάμεσες περιόδους έντονης δραστηριότητας με παρατεταμένες περιόδους ανάπαυσης, ενώ οι ειδικευμένοι βιοτέχνες είχαν σημαντικές ελευθερίες για να οργανώσουν την εβδομάδα εργασίας τους όπως θεωρούσαν κατάλληλα. Με τις διάφορες εκκλησιαστικές εορτές, τις εθνικές εορτές και τις αργίες, ο πραγματικός χρόνος που αφιερώθηκε στη δουλειά ήταν κατά μεγάλο βαθμό λιγότερος.
Για να αλλάξει και σήμερα η εργασιακή καθημερινότητα και το μοντέλο που έχουμε απαιτείται μια συστηματική προσπάθεια, ώστε να διαμορφωθούν αφενός οι κατάλληλοι ιδεολογικοί και πολιτικοί συσχετισμοί, αφετέρου να υπάρξει γόνιμη συνεργασία όλων όσων ασχολούνται με το ζήτημα της εργασίας: Από την εργοδοσία, τους εργαζόμενους και τα συνδικάτα, από τα πολιτικά κόμματα και τους θεσμούς της κοινωνίας των πολιτών, μέχρι ερευνητικά κέντρα και την ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα που θα πλαισιώσει θεωρητικά και ερευνητικά τα μεγάλα ζητήματα της εργασίας.
Τις τελευταίες δεκαετίες, η σχέση μας με την εργασία έχει γίνει ακόμη πιο ανώμαλη και ανορθολογική. Η υπόσχεση του μεταρρυθμιστικού εργατικού κινήματος για ‘μια δίκαιη αμοιβή για μια εργασία δίκαιων ημερών’ εκπληρώθηκε μεταπολεμικά, αλλά πλέον, από τη δεκαετία του 1970 και μετά, οι ισορροπίες, οι ανάγκες και οι συσχετισμοί έχουν αλλάξει. «Υποφέρουμε ως κοινωνία από κακή κατανομή όχι μόνο του εισοδήματος και του πλούτου, αλλά και του χρόνου. Έχουμε χάσει τον έλεγχο ίσως της πιο θεμελιώδους πτυχής της ύπαρξής μας και δεν είναι τυχαίο που θεωρητικοί της εργασίας υποστήριξαν ότι ο έλεγχος και η μείωση του χρόνου εργασίας ήταν – και παραμένει – ένα απαραίτητο βήμα προς την ελευθερία», υπογραμμίζει ο Γουίλ Στρονζ, επικεφαλής του κέντρου ερευνών Autonomy.
Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας και η Γιολάντα Ντίαθ, Υπουργός Εργασίας, προερχόμενη από την Ενωμένη Αριστερά, τον περασμένο Μάρτιο στη Γερουσία. Οι δύο τους συνεργάζονται για την προώθηση των νέων προτάσεων για 4ημερη εργασία. Credit: Dani Duch / El Mundo.
Η πρόταση για μια εβδομάδα τεσσάρων ημερών κινείται στη σωστή κατεύθυνση, όταν συμπεριλαμβάνει και με ζήτημα των ανισοτήτων. Οι ανισότητες βρίσκονται στο πυρήνα των δομικών προβλημάτων του σημερινού μοντέλου, αφορούν το κόστος εργασίας, την ανταποδοτικότητα, τις ευκαιρίες, την ισότητα των φύλων, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα – θεμελιώδη δηλαδή ζητήματα που πρέπει να εξεταστούν από διαφορετικό πρίσμα. Και, αν θέλουμε να πάμε την ανάλυση και τον προβληματισμό πιο πέρα και να δώσουμε πειστικές απαντήσεις, αφορούν τα καταναλωτικά πρότυπα, την ποιότητα ζωής, την ψυχική μας υγεία, τις ανθρώπινες σχέσεις συνολικά και την εξέλιξή μας ως ανθρώπινο είδος.
Η μακρά ιστορική περίοδος κατά την οποία η Αριστερά μπορούσε να κερδίζει κοινωνική και εκλογική στήριξη κινούμενη μόνο στο πλαίσιο μιας αναδιανομής πλούτου ή υιοθετώντας πολιτικές δημοσιονομικής επέκτασης, έχει φτάσει πλέον στο τέλος της. Από την άλλη πλευρά, η μείωση της παραγωγικότητας εντός των ανεπτυγμένων οικονομιών του καπιταλισμού, η υπερκατανάλωση και οι αρνητικές συνέπειες του οικονομικού μοντέλου στο περιβάλλον διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό μείγμα και εντείνουν τα αδιέξοδα. Ο καπιταλισμός, στην φάση που τον βιώνουμε σήμερα, έχει χτυπήσει κόκκινο, έχει φτάσει στα όριά του και δεν έχει πλέον την ίδια ευκολία να προσαρμόζεται όπως πριν από 10-15 χρόνια. Δεν μπορεί πλέον να διευρύνει τον πλούτο χωρίς παράλληλα να πολλαπλασιάζει τις ανισότητες και, κατά συνέπεια, τις πιθανότητες πολλών και συχνών κοινωνικών εντάσεων.
«Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που απαιτείται αλλαγή του μοντέλου. Και έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο γιατί το ίδιο το σύστημα φανερώνει τις μεγάλες αδυναμίες του. Η πρόταση για εβδομάδα τεσσάρων εργάσιμων ημερών αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη και θα πρέπει να συζητηθεί και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κεντρικά δηλαδή, να μπει στην ατζέντα από τις πολιτικές ηγεσίες. Αργά ή γρήγορα θα γίνει, και όσοι είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι και βρεθούν πρώτοι στην αφετηρία θα μπορούν να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά τις σύγχρονες προκλήσεις στην εργασία», σημειώνει ο Στρονζ.
Ο επικεφαλής του κέντρου ερευνών Autonomy πιστεύει ότι ήρθε η ώρα η ΕΕ και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να προχωρήσουν μπροστά και να εγκαταλείψουν το σημερινό εργασιακό μοντέλο. «Είναι πολύ ενθαρρυντικό ότι η περιφερειακή κυβέρνηση της Βαλένθια εξερευνά τέτοιες ιδέες και προτάσεις. Η ομάδα μας μελετά πως θα μπορούν οι δημόσιες υπηρεσίες να προσαρμοστούν σε ένα νέο, ευμετάβλητο περιβάλλον, αλλά και στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, της κυκλικής οικονομίας και της βιωσιμότητας, στο πλαίσιο ενός νέου εργασιακού μοντέλου. Πιστεύουμε ότι το πρόγραμμα και οι προτάσεις που προωθούμε θα υιοθετηθούν σταδιακά και από άλλες περιφερειακές και εθνικές κυβερνήσεις».
